फूलले सजिएको अयोध्याजीमा जन्मभूमि पथदेखि रामपथ, भक्तिपथ र धर्मपथसम्म अलौकिक आभा देखिन्छ । साँस्कृतिक नृत्य र वाद्यवादनका माध्यमबाट राज्यका साथै सिङ्गो देशका परम्परा र कलालाई विभिन्न ठाउँमा जोडिँदै आएको छ । जताततै रामको भजन सुनिन्छ। जान्नुहोस् अयोध्याको तयारी कस्तो छ:
प्रभु की कृपा भयऊ सब काजु...
अर्थात् भगवानको कृपा हुँदा सबै काम सम्पन्न हुन्छन्। हिन्दु समाजको ५०० वर्षको तपस्यापछि अन्ततः सोमबार भगवान श्रीराम लल्ला आफ्नो नयाँ, भव्य र दिव्य दरबारमा वास गर्न लागेका छन् । आज रामललाको श्री विग्रहको अभिषेकको ऐतिहासिक अनुष्ठान सन्त समाज र प्रधानमन्त्री मोदी र सीएम योगीलगायत विशिष्ट व्यक्तिहरूको उपस्थितिमा सम्पन्न हुँदैछ। अयोध्या सहरलाई हजारौं क्विन्टल फूलले दुलही जस्तै सजाइएको छ । अवधपुरीमा उत्सवको माहोल छ । सूर्यवंशको राजधानी अयोध्याधामलगायत देशभरका मन्दिरहरूमा राम संकीर्तन र राम चरित मानसको वाचन भइरहेको छ ।
सबैको श्रीराम आउँदैछन्
फूलले सजिएको अयोध्याले जन्मभूमि पथदेखि रामपथ, भक्तिपथ र धर्मपथसम्म अलौकिक आभा सृजना गरिरहेको छ । सांस्कृतिक नृत्य र संगीतको माध्यमबाट राज्य र देशका विभिन्न ठाउँमा परम्परा र कलाको समागम भएको प्रतीत हुन्छ। जताततै रामको भजन सुनिन्छ। सोमबार साँझ भव्य दीप पर्वको तयारी भइरहेको छ । रघुनन्दनलाई अभिनन्दन गर्न सारा स्वर्ग धर्तीमा आएजस्तो लाग्छ ।
अवध प्राणप्रतिष्ठाको तयारीमा छ
प्राण प्रतिष्ठा अभिषेकका लागि राम मन्दिर परिसरसहित सम्पूर्ण अयोध्याधामलाई फूलले सजाइएको छ । जन्मभूमिस्थललाई विभिन्न प्रकारका स्वदेशी तथा विदेशी फूलले सजाइएको छ भने जन्मभूमि पथ, रामपथ, धरमपथ र लताचोकलाई पनि सुन्दर फूलले सजाइएको छ । विभिन्न किसिमका सांस्कृतिक कार्यक्रमका लागि स्टेज निर्माण गरिएको छ ।
विभिन्न स्थानमा विभिन्न धर्मगुरुद्वारा रामकथा आयोजना भइरहेका छन् भने देशका विभिन्न ठाउँमा रामलीलाहरू पनि मञ्चन भइरहेका छन् । लताचोकमा स्थापित वीणालाई पनि बत्ती र फूलको अद्भूत संयोजनले उज्यालो बनाइएको छ । भगवान श्रीरामको जीवनीसँग सम्बन्धित विभिन्न अध्यायहरू अयोध्याधामभर चित्रकारिताको माध्यमबाट चित्रण गरिएको छ।
दश लाख दीप प्रज्वलन गरी दीपावली मनाउने तयारी
सरयु आरतीसँगै लेजर शोलगायतका सांस्कृतिक कार्यक्रमले रामकी पैडीमा धार्मिक भावना जगाउने गरेका छन् । अयोध्या धामको हरेक ठाउँ उज्यालो छ। यति मात्र होइन, अयोध्या जाने विभिन्न राजमार्गलाई पनि फूल र बत्तीले सजाइएको छ । समग्रमा, अयोध्या स्वर्ग जस्तै महसुस गरिएको छ । यससँगै अयोध्यामा सूर्यास्तपछि १० लाख दीप प्रज्वलन गर्ने पर्वको तयारी पनि गरिएको छ । योसँगै देश र विश्वभर दीपोत्सव मनाइनेछ । प्रधानमन्त्री मोदी र सीएम योगीले देशवासीलाई सूर्यास्तपछि ५ वटा दियो बाल्न आग्रह गरेका छन् ।
यहाँ जान्नुहोस् प्राण प्रतिष्ठा कहिले, कुन समयमा र कति समयमा हुनेछ।
अभिजित मुहूर्तमा अयोध्या राम मन्दिरको गर्भगृहमा अभिषेकको अनुष्ठान गरिने भएको छ । यस ऐतिहासिक अवसरमा कार्यक्रमलाई सफल बनाउन मुख्यमन्त्री योगी एक दिनअघि अयोध्याधाम पुगेका छन् । जहाँ प्रधानमन्त्री मोदी बिहान १०ः२५ बजे अयोध्या धामको महर्षि वाल्मिकी अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थल पुग्नेछन् । उनी १० बजेर ४५ मिनेटमा अयोध्या हेलिप्याड पुग्नेछन् ।
यहाँबाट उनीहरु सिधै रामजन्मभूमिमा पुग्नेछन् । त्यसपछि बिहान ११ बजेदेखि १२ बजेसम्म विभिन्न कार्यक्रममा सहभागी हुनेछन् भने दिउँसो १२ः०५ देखि १२ः५५ बजेसम्म प्राणप्रतिष्ठाको आयोजना गरिनेछ । दिउँसो १ बजे कार्यक्रम सकिएपछि उनी कार्यक्रम स्थलमा पुग्नेछन्, जहाँ अन्य विशिष्ट अतिथिहरुसँगै उनले देश र विश्वका नाममा सम्बोधन गर्नेछन् । सीएम योगीले यहाँ आफ्नो सम्बोधन पनि दिनेछन्।
यस्तो छ पीएम मोदीको स्थानीय समय अनुसारको कार्यक्रमको तालिका
१०:२५ बजे - पीएम मोदी महर्षि वाल्मीकि अन्तर्राष्ट्रिय एयरपोर्ट पुग्नेछन् ।
१०:४५ - अयोध्या हेलिप्याडमा आगमन
बिहान ११ बजेदेखि १२ बजेसम्म: प्रधानमन्त्री मोदी मन्दिर परिसरमा विभिन्न अनुष्ठानमा सहभागी हुनेछन्।
दिउँसो १२:०५ बजेदेखि १२:५५ बजेसम्म - प्राणप्रतिष्ठाको मुख्य अनुष्ठान हुनेछ।
(यसबीच, श्री राम मूर्तिको अभिषेक शुभ समयमा हुनेछ)
दिउँसो ०१:०० बजे मोदी समारोहस्थल पुग्नेछन्
८४ सेकेन्डको शुभ समय, यस समयमा मात्र प्राण प्रतिष्ठा हुनेछ।
आज अयोध्यामा नवनिर्मित राम मन्दिरमा राम भगवानको अभिषेकको लागि ८४ सेकेन्डको अति सूक्ष्म शुभ समय हुनेछ, जसमा श्रीरामको अभिषेक गरिनेछ। तीमध्ये काशीका ज्योतिषी पण्डित गणेशवर शास्त्री द्रविडले मुहूर्तलाई सबैभन्दा सही मानेर सोही दिन श्रीरामको स्थापना गर्ने निर्णय गरेका थिए । यो शुभ मुहूर्त ८४ सेकेन्डको मात्र हुनेछ जुन १२ बजेर २९ मिनेट ८ सेकेन्ड देखि १२.३० मिनेट ३२ सेकेन्डसम्मको हुनेछ ।
१२१ आचार्यहरूको मार्गदर्शनमा अभिषेक हुनेछ
१२१ आचार्यहरूले समारोहको सबै अनुष्ठानहरूको मार्गदर्शन र सञ्चालन गर्नेछन्। वाराणसीका गणेशवर शास्त्री द्रविडले सबै प्रक्रियाको अनुगमन, समन्वय र मार्गदर्शन गर्नेछन् भने काशीका लक्ष्मीकांत दीक्षित प्रमुख आचार्य हुनेछन्। यसका अलावा प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदी, आरएसएस सरसंघचालक मोहन भागवत, उत्तर प्रदेशका गभर्नर आनन्दीबेन पटेल, उत्तर प्रदेशका मुख्यमन्त्री योगी आदित्यनाथ र अन्य विशिष्ट व्यक्तिहरू प्राण प्रतिष्ठाको अवसरमा उपस्थित रहनेछन्।
जनवरी १६ गतेदेखि पूजा आराधना जारी छ ।
जनवरी १६ गतेदेखि अभिषेकको प्रक्रिया सुरु भइसकेको छ । १६ तारीख तपस्या र कर्मकुटी पूजा गरिए पनि १७ मा मूर्ति परिसरमा प्रवेश गरेको थियो । १८ तारीख तीर्थयात्रा, जलयात्रा, जलाधिवास र गन्धाधिवासका साथमा श्रीरामको मूर्ति स्थापना गरिएको थियो । १९ तारीख औषधिवास, केशराधिवास, घृताधिवास, १९ तारीख धनाधिवास, २० मा सुगरधिवास, फलुधिवास, पुष्पधिवास तथा २१ मा मध्याधिवास र शयाधिवास सञ्चालन गरिएको थियो ।
विभिन्न प्रतिष्ठानहरू समावेश गरिनेछ
प्राणप्रतिष्ठाको अवसरमा आठ हजारभन्दा बढीलाई आमन्त्रण गरिएको छ । जसमा साधुसंतसहित विभिन्न क्षेत्रका प्रतिष्ठित व्यक्तिहरुलाई आमन्त्रण गरिएको छ । तीमध्ये धेरै मानिस अबेर राति अयोध्याधाम पुगेका छन् भने बाँकी २२ गते बिहानै पुग्न लागेका छन् । यसका साथै भारतीय अध्यात्म, धर्म, सम्प्रदाय, पूजा विधि, परम्परा, १५० भन्दा बढी परम्पराका सन्त, ५० भन्दा बढी जनजातिका प्रमुख, गिरीवासी, तत्ववासी, महामंडलेश्वर, मण्डलेश्वर, श्रीमहन्त लगायतका टापु आदिवासी परम्पराका सबै विद्यालयका आचार्यहरू सहभागी थिए । कार्यक्रममा महन्त, नागा आदिको उपस्थिति रहनेछ । यससँगै भारतको इतिहासमा पहिलो पटक हिमाल, वन, तटीय क्षेत्र, टापु आदिका बासिन्दा एकै ठाउँमा यस्तो समारोहमा सहभागी हुँदैछन् ।
कार्यक्रममा धेरै पन्थ/ परम्परा र सम्प्रदायहरूले स्थान पाउनेछन्
प्राणप्रतिष्ठामा विभिन्न परम्पराका मानिसले पनि स्थान पाउँछन् । शैव, वैष्णव, शाक्त, गणपत्य, पट्य, सिख, बौद्ध, जैन, दशनम शंकर, रामानन्द, रामानुज, निम्बार्का, माधव, विष्णु नामी, रामसनेही, घिसापंथ, गरिबदासी, गौडिया, कबीरपंथी, वाल्मीकि, शंकरदेव (असम), माधव देव, इस्कॉन, रामकृष्ण मिशन, चिन्मय मिशन, भारत सेवाश्रम संघ, गायत्री परिवार, अनुकुल चन्द्र ठाकुर परम्परा, महिमा समाज, अकाली, निरंकारी, ओडिशाको नामधारी (पंजाब), राधास्वामी र स्वामीनारायण, वारकरी, वीर यसमा शैव आदि धेरै सम्मानित परम्पराहरू सहभागी हुनेछन्। गर्भगृहमा प्राणप्रतिष्ठा कार्यक्रम सम्पन्न भएपछि सबै महानुभावहरुलाई दर्शन गराइनेछ ।
सुरक्षा व्यवस्था कडा, यस्तो छ व्यवस्था
श्री रामलाला प्राण प्रतिष्ठा कार्यक्रमलाई ध्यानमा राख्दै अयोध्यामा भारी मात्रामा प्रहरी परिचालन गरिएको छ । धामको सुरक्षाका लागि रातो र पहेँलो गरी दुई जोनमा विभाजन गरिएको छ । एसपीजी, एनएसजी ब्ल्याक क्याट कमाण्डो, सीआरपीएफ कोबरा, सीआईएसएफ, आरएएफ, एनडीआरएफ तैनाथ गरिएको छ। युपी पुलिस सुरक्षाकर्मीहरू हरेक कुना र कुनामा तयार छन्। स्निपरहरू पनि छत र महत्त्वपूर्ण स्थानहरूमा तैनाथ गरिएका छन्। साथै, इन्टेलिजेन्स ब्यूरो र रअले पनि गतिविधिमाथि निगरानी राखिरहेको छ।
११,००० प्रहरी र अर्धसैनिक बलको थप तैनाथी
धाममा राज्यका विभिन्न जिल्लाका एक सयभन्दा बढी डीएसपी, करिब ३ सय २५ निरीक्षक र ८ सय उपनिरीक्षक तैनाथ गरिएको छ भने प्रहरी र अर्धसैनिक बलका ११ हजार जवान थपिएका छन् । भीआईपी सुरक्षाका लागि तीन डिआइजी, १७ एसपी, ४० एएसपी, ८२ डिएसपी, ९० इन्स्पेक्टरसहित एक हजारभन्दा बढी हवल्दार र ४ कम्पनी पीएसी खटाइएको छ । भक्तजनलाई पर्यटकीय स्थलको जानकारी दिन २५० प्रहरी गाइड पनि उपलब्ध छन् ।
योगी सरकारले धामको सुरक्षालाई अभेद्य बनाउन आईटिइएमएस, सीसीटीभी, कन्ट्रोल रुम र पब्लिक सीसीटीभीको सहयोग पनि लिएको छ । एआई प्रविधिमा आधारित एन्टी-ड्रोन प्रणाली पूर्ण रूपमा सक्रिय मोडमा छ।
पार्किङको लागि ५१ ठाउँ
योगी सरकारले पाहुनाको सवारी साधन पार्किङमा रोक लगाएको छ । यसका लागि ठोस व्यवस्था पनि गरिएको छ ।पार्किङका लागि ५१ स्थानहरू चिन्ह लगाइएको छ। यी पार्किङहरूमा लगभग २३ हजार सवारी साधन पार्किङ गर्न सकिन्छ।
गुगल नक्सामा पार्किङ स्थलहरू अपलोड गरिएका छन्।पार्किङ स्पेस भीभीआईपी, भीआईपी र अन्यका लागि आरक्षित गरिएको छ। पार्किङमा वायरलेस र पीए प्रणाली सुसज्जित छ। आपतकालीन अवस्थामा राम्रो स्वास्थ्य सेवा उपलब्ध हुनेछ। स्वास्थ्य विभागले पनि प्राण प्रतिष्ठा आयोजना गर्ने तयारी गरेको छ । विभागले श्री राम मन्दिर तीर्थ क्षेत्र ट्रष्टसँगको सहकार्यमा घटनास्थलका १६ स्थानमा प्राथमिक उपचार इकाइहरू बनाएको मुख्य कार्यकारी अधिकृत डा सञ्जय जैनले बताए । यस इकाईमा एक डाक्टर, एक फार्मासिस्ट र एक वार्ड बोइको उपस्थिति हुनेछ। यसबाहेक १० र २० शैयाको क्षमताका दुई अस्पताल पनि निर्माण भएका छन् । यसबाहेक ४० वटा एम्बुलेन्सको पनि व्यवस्था गरिएको छ । मेडिकल कलेज, श्रीराम अस्पताल अयोध्या, जिल्ला अस्पताल अयोध्या, महिला जिल्ला अस्पताल र कुमारगञ्ज अस्पतालमा आपतकालीन अवस्थाका लागि १९० शय्या आरक्षित गरिएको छ।
भीभीआईपी आवतजावतको व्यवस्था गरिएको छ
प्राणप्रतिष्ठाको अवसरमा भिभिआइपी मुभमेन्टलाई ध्यानमा राख्दै अयोध्या–लखनउ, अयोध्या–गोरखपुर, अयोध्या–प्रयागराज र अयोध्या–वाराणसी राजमार्गलाई ग्रीन कोरिडोरमा परिणत गरिएको छ । महर्षि वाल्मिकी अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थल, अयोध्याधामलगायत पाँच राज्यका १२ सहरका विमानस्थलमा आफ्नै हेलिकप्टर र निजी चार्टर्ड विमानबाट आउने अतिविशिष्ट व्यक्तिका लागि पार्किङको व्यवस्था गरिएको छ ।
प्राणप्रतिष्ठाका लागि क्रिकेट जगत, चलचित्र जगत, सन्त समाज, राजनीति, कला, साहित्य र संस्कृति लगायतका क्षेत्रका विशिष्ट अतिथिहरुलाई निमन्त्रणा गरिएको छ । अयोध्याधाममा यी पाहुनाको आगमन सुरु भएको छ । उत्तर प्रदेश सरकारले आज बिदा दिएको छ भने केन्द्र सरकारले दिउँसो २ः३० बजेसम्म आधा दिन बिदा दिएको छ । उही समयमा, धेरै अन्य राज्य र प्रतिष्ठानहरूले पनि यूपी र केन्द्र सरकारको तर्फबाट पहल गरेका छन् र बिदाको घोषणा गरेका छन्।
ड्राई फ्रुट लड्डु, तुलसीको दाल, अक्षत रोली र अलैंचीको दाना... यस्तो छ प्रसादको तयारी ?
प्राणप्रतिष्ठा समारोहमा आमन्त्रित अतिथिहरूलाई दिइने विशेष 'प्रसादम'को विशेष व्यवस्था पनि छ। मन्दिर ट्रष्टले पाहुनालाई दिन १५ हजार प्रसादका प्याकेट तयार पारेको छ । प्रसादको प्याकेटमा ड्राई फ्रुट लड्डु, गुड़ रेवारी, रामदाने चिक्की, अक्षत र रोली पनि राखिनेछ । अक्षत र रोलीको पनि विशेष प्याकिङ गरिएको छ । प्रसादको प्याकेटमा भगवान विष्णुलाई विशेष प्रिय मानिने ‘तुलसी दाल’ पनि हुनेछ । समारोहको भव्यताको झलक प्रसादको प्याकिङमा पनि देख्न सकिन्छ।
१५ हजार प्रसाद बक्स तयार
ट्रष्टले १५ हजार प्रसाद बक्स तयार गर्न आदेश दिएको थियो । यो बाकस भगवा रंगको छ। यसमा अलैंचीको दाना पनि हुनेछ। यसको एउटा कारण अहिले अस्थायी मन्दिरमा रामलला दर्शन गर्न आउने भक्तहरूलाई प्रसादको रूपमा अलैंचीको दाना दिइन्छ। त्यसैले यसलाई पनि प्रसादमा समावेश गरिएको छ । यस बाहेक रक्षासूत्र (कलव), ‘राम दिया’ पनि बक्समा हुनेछन् । मानिसहरूले राम ज्योति उज्यालो गर्न प्रयोग गर्न सक्छन्।
प्रसाद बाकसमा श्री रामजन्मभूमि तीर्थ क्षेत्र ट्रष्टको लोगोबाहेक महाबली हनुमानको निवास हनुमानगढीको लोगो पनि छ। चौपाईमा लेखिएको छ...राम नाम रति, राम गति, राम नाम विश्वास सुमिरात सुभ मंगल कुसल, दुहुं दिसी तुलसीदास। लखनऊका छप्पन भोगले आफ्नो तर्फबाट समर्पण गरेका छन्। बक्सहरू दुई ब्याचमा अयोध्याको कारसेवकपुरम पठाइएको छ।
कुबेर डाँडामा बनेको शिव मन्दिरमा प्रधानमन्त्री मोदीले पूजा गर्ने छन्
प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीले सोमबार अयोध्याको राम मन्दिरमा गर्भगृहमा श्रीरामको मूर्तिलाई अभिषेक गर्नेछन् । यस क्रममाउनले उपस्थित सभालाई सम्बोधन गर्नेछन् । यससँगै मन्दिरपरिसर भित्र कुबेर टिलामा अवस्थित शिवको पुनर्निर्मित मन्दिरमा पूजा–आराधना पनि गर्नेछन् । यससँगै उनले श्री रामजन्मभूमि मन्दिर निर्माणमा संलग्न मजदुरहरुलाई सम्बोधन पनि गर्नेछन् ।
करिब १२ बजे अयोध्यामा नवनिर्मित श्रीराम जन्मभूमि मन्दिरमा श्री रामललाको अभिषेक (अभिषेक) समारोहमा उनी सहभागी हुनेछन्। यसअघि सन् २०२३ को अक्टोबरमा प्रधानमन्त्रीलाई श्री रामजन्मभूमि ट्रस्टबाट निमन्त्रणा आएको थियो ।
श्री राम मन्दिरको विशेषता र निर्माण शैली
परम्परागत नगर निर्माण शैलीमा निर्मित भव्य श्री रामजन्मभूमि मन्दिरको लम्बाइ (पूर्व-पश्चिम) ३८० फिट छ । चौडाइ२५० फिट र उचाई १६१ फिट छ; र यो कुल ३९२ स्तम्भ र ४४ ढोकाद्वारा समर्थित छ। मन्दिरको स्तम्भ र पर्खालहरूले हिन्दू देवता र देवीहरू कुदिएको छ । देवी देवताहरूको जटिल चित्रण प्रदर्शन गरिएको छ।
भुईं तला मुख्य
गर्भगृहमा भगवान श्री रामको बाल स्वरूप मूर्ति राखिएको छ। मन्दिरको पूर्वी मुख्य प्रवेशद्वार दिशामा स्थित छ जहाँ सिंह गेट ३२ मार्फत यो सिढी चढेर पुग्न सकिन्छ।
मन्दिरमा जम्मा पाँच मण्डप
मन्दिरमा कुल पाँच मण्डप (हल) छन् – नृत्य मण्डप, रंगमण्डप, सभा मण्डप, प्रार्थना मण्डप र कीर्तन मण्डप। मन्दिरको नजिकै ऐतिहासिक इनार (सीताकुपा) छ, जुन प्राचीन हो । मन्दिर परिसरको दक्षिण-पश्चिम भागमा, कुबेर टिला, भगवान शिवको प्राचीन मन्दिर मर्मत गरिएको छ । जटायुको मूर्ति पनि
स्थापना भएको छ। मन्दिर जग निर्माणको रोलर-कम्प्याक्टेड कंक्रीट (आरसीसी) को १४ मिटर बाक्लो तहको निर्माण गरिएको छ, जसले यसलाई कृत्रिम चट्टानको रूप दिन्छ। मन्दिरमा फलाम कतै प्रयोग भएको छैन । जमिनको आर्द्रता सुरक्षाको लागि ग्रेनाइट प्रयोग गरेर २१ फुट उच्च मञ्च निर्माण गरिएको छ। मन्दिर परिसरमा एक ढल प्रशोधन प्लान्ट, पानी प्रशोधन प्लान्ट, आगो सुरक्षा पानी आपूर्ति र एक स्वतन्त्र बिजुली स्टेशन छ। मन्दिरको निर्माण परम्परागत र स्वदेशी प्रविधिबाट बनाइएको हो ।
- (आजतकडटइनबाट अनुदित)
